Giải cải lương Thanh Tâm, sự kiện độc đáo của nền văn nghệ VNCH

Giải cải lương Thanh Tâm,
sự kiện độc đáo của nền văn nghệ VNCH

Rạp Nguyễn Văn Hảo, một trong những nơi phát giải Thanh Tâm

  

Trích bút ký cải lương một thời của ký giả Nguyễn Phương

Nguyễn Phương

Còn nhớ, ngày 20 tháng 7 năm 1954, sau khi Hiệp định đình chiến Pháp – Việt được công bố, chánh quyền miền Nam bãi bỏ lệnh giới nghiêm từ mười hai giờ đêm tới sáng, ở Saigon, dân chúng được yên ổn làm ăn, dư ăn dư để nên có thừa tiền để thưởng thức văn nghệ, mua sách báo, phim ảnh. Nhiều gánh hát cải lương mới được thành lập, nhiều soạn giả và nghệ sĩ cải lương tài năng mới xuất hiện.

Ông Trần Tấn Quốc, Chủ nhiệm kiêm chủ bút tờ nhật báo Tiếng Dội, một tờ báo hàng ngày có trang kịch trường đăng vào mỗi ngày thứ tư và thứ bảy, ông lại là bạn thân của hai nghệ sĩ Năm Châu và Phùng Há nên muốn góp sức xây dựng một thế hệ nghệ sĩ mới bằng cách tổ chức một giải thưởng Văn Nghệ, Giải Thanh Tâm để khuyến khích các nghệ sĩ trẻ trao dồi nghệ thuật ca và diễn.

Thanh Tâm là bút hiệu của ông Trần Tấn Quốc mà đó cũng là tên của người vợ sau của ông. Cô Thanh Tâm yểm trợ tài chánh cho giải thưởng văn nghệ nên dù cái tên Thanh Tâm không liên quan gì tới sân khấu và nghệ sĩ cải lương, danh xưng Giải Thanh Tâm vẫn được giới báo chí kịch trường và nghệ sĩ cùng đồng bào ái mộ cải lương công nhận.

Vợ chồng ông Trần Tấn Quốc

Tưởng cũng nên nhắc qua tình hình báo chí Saigon trước năm 1954. Lúc đó trên những tờ báo hàng ngày, ngoài những tin tức chiến sự, tin tức về cuộc đàm phán ở Hội nghị Genève, phần lớn các báo đăng thông cáo của Toà Đô Chánh, đăng các tin liên quan tới giờ giới nghiêm và trật tự an ninh của Saigon và các quận. Về tiểu thuyết, các báo đăng tiểu thuyết tình cảm của bà Tùng Long, chuyện kinh dị: Con ma vú dài trong khám lớn Saigon, chuyện Cậu Tư Cẩu của Lê Xuyên, chuyện Bách Xi Ma Hoàng Ngọc Ẩn của nhà tiểu thuyết trinh thám Phú Đức. Tin tức của các đoàn hát cải lương, hát bội hay phim ảnh thì chỉ đăng một vài cột báo ở trương sau. Bài phê bình của báo chí dành cho sân khấu và nghệ sĩ cải lương cũng rất hiếm có.

Như đã kể trên, những năm cuối thập niên 1950 đến những năm đầu thập niên 1960, cuộc sống được ổn định, dân chúng làm ăn phát đạt nên tiêu xài rộng rãi. Ban đêm đường phố Saigon, Chợ Lớn và Gia Định đông nghẹt xe cộ và người đi lại. Các hàng quán bán thức ăn, đồ dùng đều rất đông khách hàng. Các gánh hát bội, hát cải lương, các rạp chiếu bóng cũng nghẹt khán giả.

Báo chí hàng ngày đăng tải nhiều tin tức hơn và bắt đầu có nhiều bài viết giới thiệu cuộc đời của các nghệ sĩ và phê bình tuồng tích. Khi chủ trương Giải Thanh Tâm được loan ra, các nghệ sĩ trẻ rất hoan nghinh và khán giả ái mộ cải lương cũng rất ủng hộ. Có khán giả viết thơ gởi cho các trang báo kịch trường để giới thiệu các nghệ sĩ tham dự giải Thanh Tâm.

Ban tuyển chọn và chấm giải Thanh Tâm năm đầu tiên (1958) gồm 5 người: các ông Trần Tấn Quốc, Nguyễn Thành Châu (nghệ sĩ Năm Châu), Huỳnh Năng Nhiêu (nghệ sĩ Bảy Nhiêu), cô Phùng Há và một vị khán giả ái mộ cải lương Nguyễn Hoàng Minh.

Điều kiện quy định cho nghệ sĩ cải lương tham dự Giải Thanh Tâm được công bố như sau:

– Nữ nghệ sĩ tuổi từ 16 đến 21; nam nghệ sĩ tuổi từ 16 đến 24.

– Là nghệ sĩ đang hành nghề trong một đoàn hát, Ban chấm điểm sẽ căn cứ vào một tuồng hát cụ thể mà diễn viên đó có thủ diễn.

– Điểm về khả năng ca và diễn là 20.

– Điểm về sắc vóc là 20.

– Điểm về đạo đức tư cách nghệ sĩ và tư cách công dân là 10.

Riêng điểm đạo đức nghệ sĩ và tư cách công dân đã gây ra một cuộc tranh cãi sôi nổi

Trong các ký giả và nghệ sĩ. Nhiều người nói là tuyển chọn Nghệ Sĩ Triển Vọng là tuyển chọn về Thinh và Sắc, về nghệ thuật ca, diễn. Còn đạo đức nghệ sĩ và tư cách công dân thì đó là thuộc về đời tư của các nghệ sĩ.

Nhưng ông Trần Tấn Quốc, chủ giải và các nghệ sĩ tiền phong Năm Châu, Phùng Há đều muốn nhân dịp có Giải Thanh Tâm, một giải văn nghệ dành cho nghệ sĩ cải lương để mà đào tạo một thế hệ nghệ sĩ mới, chẳng những ca hay hát giỏi mà còn phải có tư cách đạo đức để xóa đi cái thành kiến “xướng ca vô loại” mà từ lâu người ta gán cho giới nghệ sĩ.

Còn về tư cách công dân thì có nghĩa là không sa vào tứ đổ tường (hút sách, cờ bạc, đàng điếm, trộm cắp) không phạm tội đối với luật pháp hiện hành thì mới xứng đáng được nhận giải thưởng Thanh Tâm.

Nghệ sĩ Thanh Nga

Nữ nghệ sĩ Thanh Nga, 16 tuổi (sinh năm 1942) hội đủ các tiêu chuẩn về ca hay hát giỏi qua vai Sơn nữ Phà Ca trong tuồng Người vợ không bao giờ cưới của soạn giả Kiên Giang, cộng với các điểm tuyệt đối cao về sắc vóc và tư cách đạo đức, Thanh Nga được chọn là Nghệ sĩ triển vọng Huy Chương vàng Giải Thanh Tâm, năm đầu tiên của giải thưởng nầy (1958).

Giải thưởng chẳng những đem danh dự về cho Thanh Nga và gia đình mà còn làm cho giới nghệ sĩ cải lương vui mừng phấn khích. Nên nhớ là từ trước tới nay, nghệ sĩ hát bội và cải lương bị miệt khinh là thằng kép với con đào, là xướng ca vô loại, lần đầu tiên được báo chí đem ra bình phẩm, tuyển chọn và trao cho huy chương vàng giải thưởng văn nghệ. Nghệ sĩ được huy chương vàng cũng được công chúng khán giả công nhận tài năng, nhan sắc và tư cách. Đây là vinh dự chung cho cả giới nghệ sĩ cải lương.

Ngày 04 tháng 4 năm 1959, lễ trao huy chương vàng và văn bằng Giải thưởng Thanh Tâm cho nữ nghệ sĩ Thanh Nga được tổ chức tại nhà hàng khách sạn Bồng Lai, gần nhà hàng Thanh Thế, đối diện với khu thương xá Tam Đa sau nầy. Ông Trần Tấn Quốc và Ban chấm giải thưởng Thanh Tâm đúng 6 giờ chiều đã có mặt tại nơi tổ chức lễ phát giải để đón tiếp các quan khách. Ông Dương Tấn Trương và ông Vương Hồng Sển phát biểu cảm tưởng, khen những người chủ trương giải thưởng Thanh Tâm, khen Thanh Nga và hy vọng sân khấu cải lương nhân cơ hội nầy mà phát triển mạnh.

Thanh Nga lên ngỏ lời cám ơn Ban tổ chức giải thưởng và quan khách. Bài phát biểu của Thanh Nga là do Kiên Giang viết, Thanh Nga xúc động thật sự khi đọc lời phát biểu nên đã chinh phục được cảm tình của mọi quan khách trong cuộc lễ đó.

Năm 1959 trở về sau, thành phần Ban Tuyển chọn và Chấm giải có tăng cường thêm các ông Bạch Tùng Hương, Kiên Giang, Phong Vân, Hà Triều. Ban thơ ký đoàn có Thu An, Nguyễn Phương, Mộc Linh, Lê Khanh và Hoàng Khâm. Số diễn viên được chọn cũng tùy theo sự giới thiệu và bình chọn trong năm nên có năm chọn một nghệ sĩ huy chương vàng, có năm chọn được nhiều nghệ sĩ hơn.

Các lần phát giải thưởng Thanh Tâm sau được tổ chức ngay tại rạp hát lớn như rạp hát Nguyễn Văn Hảo, rạp hát Hào Huê, rạp hát Thủ Đô Chợ Lớn và khi rạp hát Hưng Đạo khánh thành thì thường thường lễ phát giải Thanh Tâm được tổ chức trong rạp Hưng Đạo vì rạp đó ở trung tâm thành phố.

Năm 1958, huy chương vàng của giải Thanh Tâm phát cho nữ nghệ sĩ Thanh Nga.

Năm 1959, huy chương vàng cho Lan Chi và Hùng Minh.

Năm 1960, huy chương vàng cho Bích Sơn và Ngọc Giàu.

Năm 1961: Thanh Thanh Hoa.

Năm 1962: Ánh Hồng và Ngọc Hương.

Năm 1963: Tấn Tài, N.S Diệp Lang, Thanh Tú, Bạch Tuyết, Kim Loan và Trương Ánh Loan.

Năm 1964: Thanh Sang và Lệ Thủy.

Năm 1965: Bo Bo Hoàng và Thanh Nguyệt

Năm 1966: Phương Quang và Phượng Liên.

Năm 1967: Bảo Quốc, Mỹ Châu, Phương Bình và Ngọc Bích.

Các năm sau Huy chương vàng giải Thanh Tâm vẫn được tổ chức cho đến năm 1968 thì giải Thanh Tâm mới chấm dứt. Sau cái tết Mậu Thân 1968, mọi hoạt động của các đoàn hát cải lương đều bị ảnh hưởng vì chiến sự nên có nhiều gánh hát rã, hoạt động không đều nên giải Thanh Tâm cũng ngưng việc tuyển chọn và phát thưởng cho nghệ sĩ.

Giải thưởng Thanh Tâm từ năm 1958 đến năm 1967 (mười năm) tuyển chọn được 24 nghệ sĩ huy chương vàng. Các nghệ sĩ đó xứng đáng được trao cho giải thưởng cao qúy của ngành sân khấu cải lương vì trải dài hơn bốn chục năm liên tục hành nghề, các nghệ sĩ huy chương vàng đó vẫn giữ được phong độ, tài năng ca diễn và tư cách đứng đắn của một nghệ sĩ được cả giới ái mộ.

Trong trang sử kịch nghệ của sân khấu Việt Nam, ngoài sự truyền nghề trong gia đình của các dòng dõi nghệ sĩ Bầu Thắng, Minh Tơ, Thành Tôn, Năm Nghĩa… còn phải kể công lao không nhỏ của ông Trần Tấn Quốc và tất cả những thành viên trong Ban Tuyển chọn nghệ sĩ giải thưởng Thanh Tâm, các ký giả kịch trường đã góp công giúp cho việc đào tạo một thế hệ nghệ sĩ cải lương đầy đủ tài năng và phẩm cách như đã kể trên.

Nguyễn Phương