Người dân không chết đuối vì mưa, họ chết trong thủy điện và bê tông hóa
Không ai chết đuối chỉ vì mưa
“Người dân không chết đuối vì mưa” (theo PSXH2) – câu nói ấy nghe qua tưởng cường điệu, nhưng nhìn Phú Yên trong những ngày nước trắng trời, mới thấy lạnh sống lưng.
Mưa lớn, mưa cực đoan, đúng. Khí hậu thay đổi, đúng. Nhưng nếu thượng nguồn vẫn còn rừng, đồng bằng vẫn còn đầm lầy, ao hồ, cửa xả; nếu dòng sông vẫn còn chỗ để thở, liệu nước có điên cuồng như hôm nay?
Người ta chết không chỉ vì thiên nhiên, mà vì một hệ thống đã phá rừng ở nơi nước bắt đầu, bê tông hóa ở nơi nước cần thoát, rồi gọi đó là “quy hoạch, phát triển, hiện đại hóa”.
Rừng bị bán, đồng bằng bị bóp cổ
Địa hình Phú Yên vốn “hình phễu”, hễ mưa to là nước đổ dồn về sông Ba, sông Kỳ Lộ.
Ngày xưa, rừng tự nhiên ở thượng nguồn như miếng bọt biển khổng lồ, giữ nước lại, cho lũ về chậm hơn, thấp hơn.
Bây giờ, những cánh rừng ấy đã bị chặt trụi để làm thủy điện, phân lô bán nền, cao su, keo lai. Rừng trồng không thể thay thế rừng tự nhiên; gốc cây mỏng manh không giữ nổi đất, nói gì tới lũ.
Hạ nguồn, nơi từng là ao hồ, ruộng sâu, vùng trũng ngập lụt, đáng lẽ được giữ lại làm hành lang thoát nước, thì bị san lấp, đổ bê tông, dựng lên những khu đô thị, trung tâm thương mại, khách sạn.
Mặt bằng dự án được nâng cao, còn nhà dân xung quanh bị biến thành “hố chứa lũ”.
Nước mưa và nước xả cứ thế tràn thẳng vào cửa nhà những người nghèo nhất, trong khi những căn biệt thự trên nền đất mới san lấp thì khô ráo, an toàn.
Thủy điện – lá chắn giả, con dao thật
Chuỗi thủy điện trên sông Ba được xây với lời hứa “cắt lũ, điều tiết dòng chảy”.
Nhưng trên thực tế, người dân chỉ thấy những lần xả lũ đột ngột, mực nước dâng vọt trong đêm, nhà cửa, trâu bò, hoa màu, thậm chí cả mạng người trôi theo dòng nước đục.
Có thời điểm lưu lượng xả lên tới hàng chục nghìn mét khối mỗi giây – đủ để nhấn chìm phần lớn dân cư hạ lưu – nhưng cảnh báo đến tay người dân luôn chậm chạp, mơ hồ, hoặc… không tới.
Điện bán lên lưới với giá cao, doanh nghiệp thủy điện thu lợi, ngân sách có thêm vài dòng thuế.
Còn người dân thì gánh lũ, gánh bùn, gánh nợ.
Trên mạng xã hội, có người chua chát:
“Nước chảy vào nhà dân, tiền chảy vào túi mấy ông thủy điện”.
Một câu nói tưởng đùa mà hóa ra tóm tắt cả bi kịch.
Tiếng kêu của dân Phú Yên giữa lũ dữ
Những bình luận dày đặc dưới các bài viết về lũ Phú Yên là bản cáo trạng dài. Người thì uất ức: “Dân không chết đuối vì mưa, dân chết vì thủy điện”.
Người khác nói: “Lãnh đạo mà nhận lỗi thì mất ghế, nên cứ đổ tại ông trời”.
Có người thở dài: “Tài nguyên nước là của quốc gia, nhưng họ xây thủy điện để bán điện giá cao, còn hành lang thoát lũ thì kệ dân chịu”.
Trong từng câu chữ, là nỗi đau của những người nhìn nhà bị nước cuốn, xe cộ hư hỏng, ruộng đồng tan hoang.
Họ không cần thêm những chuyến thăm viếng “làm màu” sau khi nước rút, không cần những khẩu hiệu “thương dân” trên loa phường.
Họ cần bản đồ ngập lụt công khai, quy hoạch được rà soát lại, những thủy điện nhỏ gây hại phải bị dẹp bỏ, những người ký quyết định phá rừng, lấp hồ phải bước ra trước ánh sáng.
Quản trị không phải khẩu hiệu, mà là trách nhiệm và danh dự
Một chính quyền giống như cha mẹ trong một gia đình.
Cha mẹ chỉ lo vun vén cho mình, bán cả mái nhà, phá cả nền móng để kiếm tiền, mặc kệ con cái sống chết, thì gia đình ấy sớm muộn cũng tan nát – đó là quy luật.
Đất nước cũng vậy. Khi rừng bị xẻ thịt, sông bị chặn, hồ bị lấp, cống bị bít; khi mọi cảnh báo khoa học bị phớt lờ, mọi góp ý của dân bị coi là “phản động, phá hoại”, thì những trận lũ như ở Phú Yên hôm nay không còn là “thiên tai” nữa.
Đó là “nhân tai” – thảm họa do chính những quyết định trên bàn giấy gây ra.
Người dân không đòi hỏi điều gì quá đáng
Họ chỉ muốn được sống trên mảnh đất mà mỗi cơn mưa lớn không trở thành trò đánh đố với tử thần.
Họ muốn những người cầm bút ký vào các dự án thủy điện, các quyết định lấp hồ, phân lô rừng phải chịu trách nhiệm bằng tên họ và chức vụ, chứ không phải trốn sau hai chữ “tập thể”.
Họ muốn nghe một lời nhận lỗi thật sự, đi kèm hành động cụ thể – chứ không phải những bản tin đều đều “lãnh đạo thăm hỏi, động viên, chỉ đạo khắc phục hậu quả”.
Khi nước rút, sự thật phải trồi lên
Phú Yên hôm nay không chỉ là nạn nhân của khí hậu khắc nghiệt.
Phú Yên là nạn nhân của một mô hình phát triển coi bê tông là thước đo văn minh, coi thủy điện là mỏ vàng, coi đời sống người dân chỉ là con số thống kê trong các báo cáo.
Lũ rồi sẽ rút, bùn rồi sẽ được xúc đi, nhà rồi sẽ lại xây mới.
Nhưng nếu rừng vẫn bị bán, hồ vẫn bị lấp, khảo sát – đánh giá – quy hoạch vẫn chỉ để hợp thức hóa lợi ích nhóm, thì trận lũ sau sẽ tàn khốc hơn trận lũ trước.
“Người dân sẽ không quên. Người dân sẽ không tha thứ. Cho đến khi nước rút và trách nhiệm được nâng lên” – câu kết ấy không phải lời đe dọa, mà là lời nhắc.
Bởi nước có thể dâng lên chỉ sau một đêm, nhưng cơn phẫn nộ âm ỉ trong lòng người dân thì đã dâng lên từ rất lâu rồi.
Và một khi giọt nước cuối cùng làm tràn ly, sẽ không còn ai có thể tiếp tục đổ lỗi cho… mưa nữa.
Thủy điện – Những ‘trái bom nước’ treo lơ lửng trên đầu dân Việt
Đập nước – thứ vũ khí còn nguy hiểm hơn cả bom hạt nhân
Trong lịch sử chiến tranh, đã có những đạo quân chọn cách đánh vào đập nước để hủy diệt cả một vùng rộng lớn.
Sau này, hành vi đó bị lên án dữ dội đến mức Nghị định thư bổ sung Công ước Geneva 1949 phải ghi hẳn: cố ý phá hủy các đập nước là tội ác chiến tranh.
Nghĩa là, về mặt đạo lý quốc tế, một con đập mong manh còn bị coi là nguy hiểm hơn cả bom hạt nhân – thứ vũ khí mà thế giới vẫn chưa dám cấm tuyệt đối, chỉ… cam kết không dùng với nhau.
Ấy vậy mà trên dải đất hình chữ S, người ta lại “sản xuất” tràn lan những quả bom nước khổng lồ ấy và treo lơ lửng ngay trên đầu dân mình.
Theo chính số liệu của ngành điện, cả nước đã có hàng trăm nhà máy thủy điện đang vận hành, thêm hàng trăm dự án đang xây và đang nghiên cứu.
Nếu cộng lại, Việt Nam đã, đang và sẽ sở hữu hơn tám trăm đập nước lớn nhỏ – chưa kể vô số hồ chứa thủy lợi, hồ tưới tiêu.
Mỗi con đập là một trái bom nước, và những trái bom ấy được gài dày đặc từ miền núi phía Bắc cho đến tận miền Trung, Tây Nguyên, miền Đông Nam Bộ.
Nhân tai từ quy hoạch đến vận hành
Lũ lụt, sạt lở mấy tuần qua ở Huế, Khánh Hòa, Phú Yên, Tây Nguyên, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Đà Nẵng, Quảng Ngãi… không chỉ là câu chuyện của mưa. Thiên tai chỉ chiếm một nửa bức tranh.
Nửa còn lại mang tên nhân tai: quy hoạch sai lầm, bê tông hóa vô tội vạ, đồi núi trọc lóc vì rừng đã bị xẻ thịt, hệ thống đê điều – thoát nước quá tải, và trên hết là những cú xả lũ ồ ạt từ thượng nguồn.
Những con số không biết nói dối: từng có đợt, Sông Ba Hạ xả gần 10.000 m³/giây, cùng lúc hàng loạt hồ khác như Sông Hinh, An Khê, Sê San, Buôn Kuốp… đồng loạt mở cửa.
Khi thượng nguồn cùng xả, hạ du không chìm mới là chuyện lạ. Người ta nói “xả đúng quy trình”, nhưng cái quy trình ấy được thiết kế để bảo vệ đập, chứ đâu phải để bảo vệ dân.
Xả giữa đêm khuya khi cả làng đang ngủ. Xả khi hồ đã đầy sát ngưỡng vì cả năm tích nước bán điện.
Xả với thông báo vội vã qua loa phường, vài dòng tin nhắn đến tay một số ít người dùng smartphone.
Không kế hoạch sơ tán, không phương án di dời, không hỗ trợ di chuyển. Xả như thế, nếu không gọi là đẩy dân vào chỗ chết thì còn gọi là gì?
Sân vận động 60.000 chỗ ngồi và những đồng tiền ướt bùn lũ
Trong bối cảnh ngân sách kêu khó, dân miền Trung oằn mình trong bùn lũ, một hình ảnh gây phẫn nộ là lễ khởi công sân vận động PVF 60.000 chỗ ngồi tại Hưng Yên vào tháng 10/2025.
Công trình “hoành tráng” này do Bộ Công an làm chủ đầu tư, Vingroup làm tổng thầu, được ca tụng như một “thiết chế văn hóa – thể thao tầm cỡ khu vực”, một “dấu ấn mới của bóng đá Công an Nhân dân”.
Hàng loạt mỹ từ được tung ra để biện minh cho khoản chi khổng lồ, trong khi cùng lúc đó, hàng vạn ngôi nhà miền Trung vẫn chưa được sửa chữa, hệ thống hồ đập xuống cấp chưa được gia cố.
Người ta không thể không đặt câu hỏi: đất nước này đang ưu tiên điều gì?
Một sân vận động mái vòm hiện đại để tổ chức vài giải đấu công an và bóng đá phong trào, hay những cây cầu, con đập, khu tái định cư giúp dân bớt chết vì lũ?
Những dự án xa hoa mọc lên giữa khốn cùng chính là tấm gương phản chiếu rõ nhất khoảng cách giữa lãnh đạo và nhân dân.
Nó cho thấy những người đang nắm quyền không sống trong cùng một thế giới với những người phải vác từng bao cát chống lũ ngoài kia.
Tiền đồng rớt giá, đời sống rơi tự do
Năm 2025, kinh tế Việt Nam giống một quả bom nổ chậm. Đồng tiền mất giá 17–19% so với USD, trong khi lạm phát CPI được công bố quanh mức 3–3,5% – những con số “đẹp” trên báo cáo nhưng không phản ánh nổi nỗi đau ngoài chợ.
Giá xăng dầu, thực phẩm, dịch vụ y tế, giáo dục… đồng loạt tăng, có mặt hàng đội lên gấp 5–7 lần so với vài năm trước.
Tiền tiết kiệm của dân bốc hơi 20–30% sức mua; những khoản dành dụm phòng bệnh, cho con đi học bỗng chốc hóa mỏng như tờ giấy.
Chính phủ tuyên bố quyết giữ lạm phát dưới 4,5%, nhưng cùng lúc lại đẩy tăng trưởng tín dụng lên 16%, chấp nhận cho tiền rẻ tràn vào thị trường; thuế quan, chi phí logistics và nhập khẩu khiến hàng hóa thiết yếu càng lúc càng đắt đỏ.
Trên đường phố, người lao động thành thị phải trải qua những buổi sáng chen chúc, tắc đường, ngập nước, gió lạnh cắt da – đặc biệt ở Hà Nội – chỉ để kiếm một mức lương ngày càng không đủ sống.
Nông dân miền Trung thì đứng nhìn ruộng đồng bị vùi trong lũ, trắng tay sau một đêm mưa.
Thay vì được san sẻ khó khăn, họ còn phải đối mặt với những chiến dịch “ra quân xử lý vi phạm giao thông” của công an, với mức phạt từ vài triệu tới mấy chục triệu đồng cho lỗi nồng độ cồn, khiến nhiều người có cảm giác mình đang bị săn đuổi hơn là được bảo vệ.
Trong khi đó, các doanh nhân, người nổi tiếng, những người sở hữu tài sản đáng kể đều sống trong nỗi sợ hãi vì bất cứ lúc nào cũng có thể trở thành “đối tượng điều tra” trong một vụ án mới, với tội danh bị kéo dài, diễn giải theo ý muốn.
Nhận xét
Đăng nhận xét