Căng thẳng leo thang trên Biển Đông

Căng thẳng leo thang trên Biển Đông

Morgan Phillips 

Căng thẳng leo thang trên biển khi Mỹ và Trung cộng thử thách giới hạn sức mạnh quân sự

Khi hải quân Trung cộng phát triển mạnh mẽ, sự thống trị trên biển của Mỹ đang đối mặt với thử thách khó khăn nhất trong nhiều thập kỷ — từ Biển Đông đến các xưởng đóng tàu.

Tàu khu trục tên lửa dẫn đường USS Higgins (DDG-76) lặng lẽ tiến vào vùng biển tranh chấp gần bãi cạn Scarborough vào sáng ngày 13 tháng 8. Khi nó tiến sát đến ranh giới "lãnh hải" mà Trung cộng tuyên bố, các tàu theo dõi của Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân Trung cộng đã bám sát phía sau. Bắc Kinh không lãng phí thời gian đưa ra lời phản đối chính thức, nói rằng họ đã giám sát, cảnh báo và "trục xuất" tàu chiến Mỹ vì vi phạm chủ quyền của Trung cộng.

Phản ứng của Washington cũng ngắn gọn không kém: Hải quân Mỹ khẳng định rằng việc tàu Higgins đi qua – một phần của hoạt động tự do hàng hải – hoàn toàn phù hợp với luật pháp quốc tế, và những tuyên bố ngược lại của Trung cộng là "sai sự thật".

Ở trung tâm khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, cuộc chạm trán này là một bức tranh rõ nét về mặt trận mới trong sức mạnh hải quân toàn cầu – kiểm soát các tuyến đường biển, phô trương sức mạnh và tận dụng các liên minh.

"Không có vị trí chiến thắng rõ ràng," Brent Sadler, một cựu sĩ quan tàu ngầm hải quân và nghiên cứu viên cao cấp về chiến tranh hải quân tại Quỹ Di sản cho biết. "Cách chúng ta chiến đấu rất khác nhau – bạn không thể chỉ nhìn vào số lượng tàu hoặc vũ khí và nói rằng bên nào mạnh hơn. Đó không phải là cách chiến tranh hải quân hoạt động."

Nhưng thoạt nhìn, cán cân sức mạnh hải quân vẫn nghiêng về phía Hoa Kỳ. Hải quân Mỹ hoạt động trên toàn cầu, với các tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân và kinh nghiệm vô song trong việc duy trì các hoạt động ở xa quê nhà. Hải quân Trung cộng chỉ mới bắt đầu vươn ra ngoài vùng biển gần bờ.

Sadler cho biết lập trường quân sự của Bắc Kinh ngày càng trở nên quyết đoán. "Đánh giá từ cách họ hành động tự tin xung quanh chúng ta trên biển và trên không, tôi nghĩ họ tin rằng họ có thể tiến hành và giành chiến thắng," ông nói. "Rất nhiều người trong số họ sẽ chết, nhưng đó không phải là vấn đề – chiến thắng đối với Đảng Cộng sản là chiếm được Đài Loan, bất kể giá nào." “Việc Trung cộng tăng cường sức mạnh quân sự gửi tín hiệu cho tất cả mọi người rằng Bắc Kinh có ý định sử dụng vũ lực để thay đổi cán cân quyền lực ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương,” một quan chức cấp cao của Bộ Quốc phòng nói với Fox News Digital.

Đáp lại, bộ này đang tập trung vào việc tăng cường quan hệ đối tác và đầu tư để “tăng cường sản xuất các loại đạn dược quan trọng và năng lực tiên tiến, đồng thời củng cố cơ sở hạ tầng và chuỗi cung ứng quan trọng của chúng ta chống lại ảnh hưởng của Trung cộng,” quan chức này cho biết.

Các nhà phân tích của Mỹ đã đánh giá rằng năm 2027 sẽ là năm Bắc Kinh có khả năng chiếm đoạt Đài Loan. Họ cảnh báo rằng Trung cộng hiện đang vượt trội hơn Hoa Kỳ với một khoảng cách đáng kinh ngạc về năng lực đóng tàu. Theo phân tích của CSIS, các xưởng đóng tàu thương mại và quân sự của Trung cộng cộng lại có năng lực sản xuất tổng thể gấp khoảng 200 lần so với cơ sở đóng tàu của Mỹ - một khoảng cách do thiếu hụt lực lượng lao động, chuỗi cung ứng dễ bị tổn thương và nguồn tài trợ không ổn định.

Chỉ có một vài xưởng đóng tàu của Mỹ được trang bị để đóng các tàu chiến lớn, chủ yếu là Huntington Ingalls ở Virginia và Mississippi và General Dynamics ở Maine và Connecticut. Con số này ít hơn nhiều so với thời Chiến tranh Lạnh, khi Mỹ có hơn một chục xưởng sản xuất tàu chiến. Tình trạng tồn đọng vật liệu, yêu cầu thay đổi của Hải quân và ngân sách không ổn định càng làm tăng thêm sự chậm trễ.

Theo Báo cáo Sức mạnh Quân sự Trung cộng năm 2024 của Lầu Năm Góc, Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân Trung cộng hiện có hơn 370 tàu, lớn nhất thế giới về số lượng thân tàu. Hải quân Mỹ, với khoảng 290 tàu có thể triển khai, nhỏ hơn nhưng mạnh hơn - với trọng tải, sức bền và sức mạnh tấn công lớn hơn. Ngành công nghiệp do nhà nước Trung cộng điều hành cho phép các xưởng đóng tàu tăng sản lượng mà không bị hạn chế về lợi nhuận.

Lầu Năm Góc không thể đưa ra bình luận kịp thời trước khi bài báo được đăng tải.

“Họ đang thăm dò bằng lưỡi lê để xem chúng ta phản ứng như thế nào,” Sadler nói, mô tả những cuộc đối đầu gần đây của Trung cộng với các đồng minh của Mỹ ở Biển Đông. “Việc gây tổn hại cho một đồng minh theo hiệp ước như Philippines là cách họ thử thách quyết tâm của Mỹ.”

Những hạn chế về sản xuất đó cũng đã làm dấy lên một cuộc tranh luận sâu sắc hơn trong Hải quân - liệu có nên tiếp tục đầu tư vào các tàu sân bay khổng lồ hay chuyển hướng sang một hạm đội phân tán hơn, tập trung vào tên lửa, được xây dựng xung quanh tàu ngầm và tàu không người lái.

"Chúng ta lẽ ra phải làm những việc này từ mười năm trước rồi," Sadler nói. "Ba hoặc bốn chính quyền đều phải chịu trách nhiệm về việc tại sao chúng ta lại ở trong tình thế nguy hiểm như ngày nay."

Ông nói thêm rằng việc khắc phục nền tảng công nghiệp là điều cần thiết để duy trì khả năng răn đe. "Để ngăn chặn chiến tranh, chúng ta phải nhanh chóng thu hẹp cơ hội của Trung cộng. Điều đó có nghĩa là cần nhiều hỏa lực hơn trên các tàu không người lái mà chúng ta có thể chế tạo nhanh chóng - nhưng cũng cần phải khắc phục nền tảng đóng tàu của chúng ta nếu chúng ta muốn tiếp tục tham gia cuộc chiến."

Bên dưới mặt nước: Cuộc đua thầm lặng giành quyền kiểm soát Thái Bình Dương

Với tên lửa của Trung cộng đe dọa các tàu nổi của Mỹ từ đất liền, Hải quân ngày càng coi tàu ngầm là cách sống sót tốt nhất để đe dọa các mục tiêu của Trung cộng.

Nếu cuộc cạnh tranh trên mặt nước ồn ào và dễ thấy, thì cuộc cạnh tranh bên dưới lại thầm lặng - và có thể quyết định hơn. Cả hai quốc gia đều đang đầu tư mạnh vào chiến tranh dưới biển, nơi việc phát hiện đồng nghĩa với sự sống còn và công nghệ có thể vượt trội hơn số lượng.

Hải quân Mỹ vẫn sở hữu lực lượng tàu ngầm tiên tiến nhất thế giới: khoảng 50 tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân có thể hoạt động không bị phát hiện trong nhiều tháng và tấn công bất cứ nơi nào trên Trái đất. Các tàu ngầm lớp Virginia - được chế tạo để tàng hình, thu thập thông tin tình báo và tấn công bằng tên lửa hành trình - tạo thành xương sống của khả năng răn đe dưới biển của Mỹ. Chúng đang dần được bổ sung bởi các tàu ngầm tên lửa đạn đạo lớp Columbia mới sẽ mang kho vũ khí hạt nhân của quốc gia đến giữa thế kỷ này.

Tuy nhiên, việc sản xuất đang bị chậm trễ. Hải quân chỉ hoàn thành một hoặc hai tàu ngầm lớp Virginia mỗi năm, thấp hơn nhiều so với mục tiêu ba đến bốn chiếc, vì các xưởng đóng tàu đang phải vật lộn để đóng cả hai lớp tàu cùng một lúc. Mỗi sự chậm trễ đều thu hẹp lợi thế của Mỹ.

"Tôi sẽ không bao giờ nói rằng chúng ta có bất cứ điều gì không thể tranh cãi - điều đó thể hiện sự kiêu ngạo có thể khiến bạn phải trả giá bằng mạng sống," Sadler nói. “Nếu họ chiến đấu theo điều kiện của chúng ta, chúng ta sẽ đánh bại họ, nhưng mọi chuyện không diễn ra như vậy. Họ sẽ sử dụng trực thăng, tàu nổi, cảm biến cố định, thủy lôi và tàu ngầm của riêng họ để phối hợp tấn công một trong những tàu ngầm của chúng ta.”

“Tàu ngầm rất quan trọng,” Mark Cancian, cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế cho biết. “Chúng có thể xâm nhập vào hệ thống phòng thủ của Trung cộng, và trong các cuộc diễn tập quân sự, chúng rất hữu ích trong việc tấn công các tàu đổ bộ của Trung cộng trong một cuộc xâm lược.”

Trong khi đó, Trung cộng đang thu hẹp khoảng cách. Hải quân Trung cộng (PLAN) vận hành khoảng 60 tàu ngầm, chủ yếu là tàu ngầm diesel-điện được chế tạo để phòng thủ khu vực và chiến thuật phục kích ở vùng biển nông. Hiện nay, họ đang triển khai một hạm đội hỗn hợp bao gồm các tàu ngầm tấn công hạt nhân Type 093B mới và tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo Type 094 - cả hai đều yên tĩnh hơn và có tầm hoạt động xa hơn so với các thiết kế trước đó. Lầu Năm Góc cảnh báo rằng đến đầu những năm 2030, Trung cộng có thể có gần 80 tàu ngầm, bao gồm cả hơn chục tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Hoạt động gần bờ biển mang lại cho Bắc Kinh những lợi thế: đường tiếp tế ngắn hơn và được bảo vệ bởi hệ thống phòng thủ tên lửa ven biển dày đặc. Trong một cuộc xung đột ở Đài Loan hoặc Biển Đông, tàu ngầm Trung cộng có thể tràn ngập các điểm nghẽn như eo biển Luzon và eo biển Đài Loan, buộc lực lượng Mỹ phải chiến đấu để tiến vào.

Để chống lại điều đó, Hoa Kỳ dựa vào mạng lưới các đồng minh và căn cứ của mình - hệ thống giám sát dưới đáy biển của Nhật Bản, các cuộc tuần tra của Úc và quan hệ đối tác AUKUS sẽ cung cấp tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân cho Canberra vào cuối thập kỷ này.

“Các tàu ngầm đóng quân ở Úc có giá trị gấp ba lần số lượng của chúng vì chúng rất gần với mối đe dọa, và người Úc có thể duy trì chúng,” Sadler nói. “Điều đó gây ra rất nhiều lo ngại cho người Trung cộng - và điều đó tốt cho việc răn đe.”

Kiểm soát đáy biển: Giai đoạn tiếp theo của cuộc cạnh tranh quyền lực

Cuộc cạnh tranh dưới đáy biển không chỉ xoay quanh tàu ngầm và ngư lôi - mà còn là về thông tin.

Khoảng 95% lưu lượng truy cập internet toàn cầu và hàng nghìn tỷ đô la giao dịch tài chính chảy qua các cáp quang chạy dọc theo đáy biển, nhiều trong số đó đi qua khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Các nhà hoạch định quốc phòng Mỹ ngày càng coi những tuyến cáp ngầm đó là mục tiêu tiềm năng trong thời chiến hoặc là nguồn thu thập thông tin tình báo, trong khi Trung cộng mở rộng đội tàu nghiên cứu và lắp đặt cáp ngầm dưới biển sâu, làm mờ ranh giới giữa mục đích dân sự và quân sự. Các nhà phân tích phương Tây cảnh báo rằng bất kỳ cuộc xung đột khu vực nào cũng có thể làm gián đoạn liên lạc hoặc tạo cơ hội cho một bên khai thác các luồng dữ liệu toàn cầu - một mặt trận kỹ thuật số dưới đáy biển.

"Cuộc cạnh tranh với Trung cộng này là một kiểu Chiến tranh Lạnh hoàn toàn khác - khó khăn hơn nhiều," Sadler nói. 

Morgan Phillips