Tâm Tình Dân Mỹ Gốc Việt: Một Năm Sau Bầu Cử

Tâm Tình Dân Mỹ Gốc Việt: 
Một Năm Sau Bầu Cử

TS Phạm Đỗ Chí

Sắp đến ngày 20/1/22 đánh dấu một năm từ ngày ông Biden lên chức Tổng Thống thay cho người tiền nhiệm Donald Trump, cũng là lúc giới truyền thông Mỹ phổ biến mức tín nhiệm thấp nhất lịch sử cho một TT đương nhiệm của nước Mỹ. Bà Kamala Harris cũng chung một số phận hay còn có phần tệ hơn.

Dân chúng không ngạc nhiên gì với các kết quả thăm dò này, nhưng còn cảm thấy tin này chưa phản ánh đủ sự bất mãn thực sự trong đời sống hàng ngày của họ, với các khó khăn về kinh tế, những mối bất an xã hội, và các bức xúc khó chịu (“frustrations”) về chính trị.

ĐỜI SỐNG KINH TẾ KHÓ KHĂN

Nổi bật của đời sống kinh tế khó khăn là lạm phát đang leo thang đến mức đáng ngại nhất từ 40 năm nay, leo tới 7% vào tháng 12 vừa qua, tức là hơn ba lần mục tiêu lạm phát lâu dài 2% hàng năm của Fed, ngân hàng dự trữ trung ương của xứ này.

Con số đã làm gãy đổ các dự đoán lạc quan của ông Powell, chủ tịch Fed, từ hơn nửa năm nay trong các điều trần Quốc hội hay diễn văn, cho rằng lạm phát sẽ xuống dần vào cuối năm 2021, khi các khó khăn của chuỗi cung ứng sản xuất do dịch Covid đi dần vào ổn định.

Thực sự, sau những biện pháp tài khoá bành trướng của TT Trump và tiền tệ Fed bắt buộc sau tháng 2/2020 để giải cứu nền kinh tế Mỹ và tránh cuộc suy thoái nặng nề có thể xảy tới cho xứ này và cả thế giới, chính phủ Biden đã tiếp tục với những chính sách sai lầm. Bắt đầu là chính sách về năng lượng hấp tấp sai lầm đã ngăn chặn hệ thống cung ứng dầu nội địa, khuyến khích tiếp theo các giảm cung của khối OPEC, đã khiến giá dầu xăng ở Mỹ tăng đến trên 60%.

Đây là lý do căn bản khiến giá chuyên chở lên vùn vụt, dẫn đến việc leo thang của các thứ hàng hoá khác như vật liệu và thức ăn. Hãy thử kể đến vài thứ tăng giá cơ bản khác đã ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của chúng ta ra sao:

– Giá bán nhà cửa và thuê nhà đã tăng 20% trong năm qua. Điều này đã được giải thích rõ ràng khi bạn ghé thử hai tiệm bán vật liệu xây cất căn bản là Home Depot hay Lowe’s, thấy phần lớn các giá tăng từ 20-50%. Riêng miếng gỗ xây cất cần nhất là miếng 2×4 có lúc đã tăng hơn gấp đôi giá năm ngoái. – Giá các thực phẩm ở siêu thị đã tăng từ 15% đến 30%. Riêng nếu bạn đi vào chợ Á đông, mức tăng giá còn “khiếp” hơn. Mới đây sau hơn 2 năm cấm cung vì sợ dịch bệnh không đi chuyển đi chơi xa, tôi đã thử làm một chuyến du ngoạn vùng Quận Cam ở California, tất nhiên không thể thiếu chuyến viếng các hiệu ăn vùng Bolsa. Nỗi lo lạm phát đã rõ hơn khi ăn bát phở quen thuộc với giá 12$-15$, thay vì 9$-10$ như trước đây, nhất là khúc bánh mì thịt thân yêu ở mức 8$, kinh hoàng so với 5$-6$ mới năm nào! – Giá xe hơi mua mới và cũ đã tăng từ 20% đến 35% theo tin tức. Nếu bạn đi xa cần thuê xe thì có thể phải trả tới 80$ một ngày thay vì 20$-35$ như trước kia cho một tuần lễ.

Các mức tăng giá trên đã khủng khiếp cho hàng hoá thiết yếu, nếu bạn cần vài dịch vụ như sửa nhà cũng khó kiếm người hơn và trả giá đắt không kém. Ảnh hưởng của việc tăng lương giờ lên trên 15$ sẽ có tác động lâu dài đến các giá dịch vụ bạn phải trả trong tương lai gần.

Đấy là vài khó khăn do lạm phát gây ra cho lương bổng hàng tháng của bạn. Nhưng cần thận trọng hơn nữa cho quỹ hưu bổng hay tiền tiết kiệm trong tài khoản 401K của bạn.

Thị trường chứng khoán đã bắt đầu có dấu hiệu bất ổn trong tuần cuối năm 2021 và hai tuần đầu năm 2022, không còn “thuận buồm xuôi gió” như trong 3 năm qua khi chỉ số S&P 500 tăng vụt với hai con số. Các chính sách gây lạm phát trầm trọng của CP Biden đã khiến Fed thông báo quyết định rạch ròi sẽ tăng lãi suất sớm và mạnh trong năm nay. Là người theo dõi đầu tư, bạn vẫn biết lãi suất tăng là mối đe dọa cho chứng khoán.

BẤT AN XÃ HỘI

Mới đây TV và báo chí đăng hình ảnh một nhóm du thủ du thực chặn cướp đoàn xe chở các containers hàng hoá của các hãng chuyên chở nổi tiếng đã cho thấy rõ ràng nhất tình trạng nội loạn bất an của xã hội Mỹ. Tình trạng này cùng với tin tức cả triệu người tụ tập ở biên giới Texas chờ vào Mỹ với sự ngó lơ của chính phủ hiện hữu, và tin các chuyến bay bí mật ban đêm chở nhóm người ngày chia đều đến các tiểu bang Dân chủ có chính sách an ninh dễ dãi và chu cấp xã hội rộng rãi, đã làm dấy lên nỗi sợ an ninh cá nhân trong đời sống hàng ngày.

Chuyến đi ngắn ngày của người viết về Nam California mới đây cũng cho thấy người gốc Việt ở đây đang không vui lắm về tình trạng trộm cắp mới đang tràn lan cho cả các khu Mỹ và khu có đông người gốc Á. Phần do số người vô gia cư gia tăng như nhóm dân bất hợp pháp từ biên giới Mexico chuyển đến, phần do dân thất nghiệp ở địa phương tăng cao cùng mức sống càng ngày càng khó do lạm phát.

Bên cạnh nạn lây nhiễm dịch Omicron đang vụt tăng phi mã do thiếu nghiêm trọng các “kít thử nghiệm nhanh” vì sản xuất không kịp và số người bệnh lây quá nhiều, có ngày lên đến hàng triệu người ở Mỹ, hình ảnh xứ Mỹ như một thiên đường phai nhạt dần. Mới đây một số người giàu có từ VN mới di cư sang vùng “đất hứa” này cũng tỏ vẻ thất vọng lại thấy những chuyện như vậy ở vùng Quận Cam xứ Mỹ.

Hiện tượng này cũng giải thích tại sao một số đông người ở California và New York lại bỏ sang Texas và Florida là hai tiểu bang có mức sống thấp hơn, và có chính phủ địa phương bảo thủ hơn và tương đối bảo đảm an ninh cho họ hơn trong đời sống hàng ngày.

XÂM PHẠM QUYÊN CHÍNH TRỊ CÁ NHÂN

Từ một năm qua, một số dân chúng cũng tự hỏi về việc các quyền tự do cá nhân căn bản trong luật “Bill of Rights” của người dân Mỹ có đang bị xâm phạm không?! Điển hình là vấn đề thời sự mỗi cá nhân có quyền tụ do chọn lựa mình có chấp nhận chích thuốc vaccines ngừa dịch COVID-19 hay không? Mặc dù thuốc được đa số công nhận hữu ích cho việc ngăn ngừa bệnh, mới đây Tối Cao Pháp Viện Mỹ cũng bắt đầu lên tiếng về việc bắt buộc chích thuốc này và chuyện tuân hành để giữ lại việc làm trong Chính phủ hay trong một số hãng tư nhân.

GIAN LẬU BẦU CỬ SẮP TỚI: CÁC KẼ HỞ CHÍNH

Hạ Viện Mỹ dưới ảnh hưởng đa số của Đảng Dân Chủ đã chấp thuận sơ khởi luật bầu cử mới có thể đưa tới lợi dụng nhằm gian lận và vi hiến. May thay các TNS Manchin và Sinema giữ vững lập trường nên luật ấy có lẽ sẽ chết trong trứng nước.

Tuy nhiên rất nhiều người nhận thấy nên vận động mổi tiểu bang cải tổ luật bầu cử, ngay từ bây giờ, như ở Georgia để tránh gian lận. Đồng thời cần vận động tích cực cho bầu cử minh bạch cho lưỡng viện Quốc Hội Hoa Kỳ vào tháng 11 này, và sửa soạn cho cuộc bầu cử Tổng Thống vào năm 2024–tuy còn xa, để tránh các vết nhơ cho nền dân chủ Mỹ như cuộc bầu cử gây tai tiếng và đặt ra nhiều câu hỏi năm 2020.

Đặc biệt họ nhận thấy cần thay đổi thủ tục và các luật lệ chính sau đây:

– Cần kiểm nhận lại (Audit) và kiểm soát căn cước (ID) của cử tri, tránh gian lận, người đã dọn đi nơi khác, đã chết hay cả “người ma”;

– Kiểm soát chặt chẽ và hạn chế việc bầu bằng thư, thay vì bầu trực tiếp bằng tay, đã gây ra nhiều phiếu gian hay tráo hẳn thùng phiếu như trong kỳ bầu Tổng Thống Mỹ tháng 11/20 vừa qua;

– Phải kiểm soát trực tiếp danh tính qua “ID” của người đi bầu;

– Bỏ phiếu vắng mặt (absentee ballots) hay bỏ phiếu sớm (early voting) phải đăng ký và được cho phép trước với phiếu bầu phải được ghi dấu hiệu bí mật để có thể theo dõi và kiểm soát lúc kiểm phiếu (possible tracking);

– Bỏ phiếu bằng thư (Mail-in Vote) cũng phải theo cùng thủ tục như trên;

– Bỏ phiếu bằng máy (digital vote) phải được kiểm soát đặc biệt với hệ thống máy mới được kiểm soát tinh vi hơn, thay vì dùng lại hệ thống cũ của kỳ bầu cử tháng 11/2020 đã vướng nhiều tai tiếng;

– Và sau hết, phải hủy bỏ hệ thống giao cả thùng phiếu ( “drop boxes”) đã cho phép sự gian lận tráo cả thùng từ xa mang đến./.

TS Phạm Đỗ Chí

Cựu Chuyên viên Cao cấp IMF