Vụ bắt nghi phạm gián điệp Trung Quốc ở Anh và Đức: Chỉ là ‘phần nổi của tảng băng chìm’?

Vụ bắt nghi phạm gián điệp Trung Quốc ở Anh và Đức:
Chỉ là ‘phần nổi của tảng băng chìm’?

Liên tiếp các vụ gián điệp của ĐCSTQ tại Mỹ bị lật tẩy và bắt giữ trải dài trong suốt năm 2019. Chính phủ Mỹ vẫn sẽ tiếp tục tăng cường theo dõi và ngăn chặn hành vi gián điệp gây ảnh hưởng tới an ninh quốc gia của đất nước này. (Ảnh: Shutterstock)

Huyền Anh 

Châu Âu hiện đang đối mặt với mối đe dọa tiềm ẩn gia tăng từ hoạt động gián điệp của Trung Quốc, khi các chuyên gia cảnh báo rằng những vụ bắt giữ gần đây ở Đức và Anh chỉ là 'phần nổi của tảng băng chìm'.

Những cáo buộc về hoạt động gián điệp của Trung Quốc đã bủa vây châu Âu trong những năm gần đây, len lỏi từ Vương quốc Anh đến Đức, Hà Lan và Bỉ - trung tâm của Liên minh Châu Âu.

Điều đáng lo ngại là các gián điệp Trung Quốc đã thâm nhập vào các cơ quan quan trọng, như trường hợp nghi phạm ở London là nhân viên nghiên cứu nghị viện, có khả năng tiếp cận các nhà hoạch định chính sách của Vương Quốc Anh về Trung Quốc.

Bên cạnh đó, một trong những người bị bắt giữ tại Đức được xác định là trợ lý cho một thành viên Nghị viện Châu Âu thuộc nhóm cực hữu đang gia tăng ảnh hưởng tại nước này.

Những vụ bắt giữ này diễn ra chỉ vài ngày sau chuyến thăm Bắc Kinh của Thủ tướng Đức Olaf Scholz để ký kết thỏa thuận nông nghiệp, và trước thềm chuyến du lịch châu Âu của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới Paris, Budapest và Belgrade.

Sự cân bằng mong manh giữa hợp tác kinh tế và an ninh quốc gia đang đặt các nhà lãnh đạo châu Âu vào thế khó. Một mặt, họ cần duy trì mối quan hệ kinh tế quan trọng với Trung Quốc. Mặt khác, họ không thể phớt lờ những mối đe dọa tiềm ẩn đối với an ninh quốc gia do hoạt động gián điệp của Trung Quốc gây ra.

Đáp lại, Đại sứ quán Trung Quốc tại Berlin và London đã lên tiếng bác bỏ những cáo buộc này, đồng thời khẳng định đây là hành động thao túng chính trị nhằm hủy hoại hình ảnh của Bắc Kinh. Tuy nhiên, với những bằng chứng ngày càng rõ ràng, cộng đồng quốc tế có lý do để nghi ngờ về các hoạt động gián điệp của Trung Quốc tại Châu Âu.

Nỗi lo ngại về gián điệp Trung Quốc bao trùm châu Âu (Ảnh: Pexels).

Nỗi lo ngại về gián điệp Trung Quốc tại châu Âu và thách thức ngoại giao

Các quốc gia Châu Âu đang đối mặt với thế tiến thoái lưỡng nan trong việc xử lý vấn đề gián điệp Trung Quốc gia tăng trên lãnh thổ. Theo Giáo sư Kenneth Lasoen, chuyên gia tình báo và an ninh tại Đại học Antwerp, "việc áp dụng biện pháp cứng rắn với Trung Quốc có thể dẫn đến hậu quả kinh tế nghiêm trọng do sức mạnh kinh tế to lớn của họ, khiến đây trở thành một bài toán vô cùng nan giải".

Đồng tình với Giáo sư Lasoen, ông Erich Schmidt-Eenboom, chuyên gia tình báo và Chủ tịch Viện Nghiên cứu Chính sách Hòa bình, cũng bày tỏ lo ngại về mức độ gia tăng đáng kể hoạt động gián điệp của Trung Quốc trong nhiều năm qua.

Chuyên gia cảnh báo rằng các vụ bắt giữ gián điệp gần đây ở Đức chỉ là "phần nổi của tảng băng chìm". "Trung Quốc không chỉ gia tăng hoạt động gián điệp thông qua con người mà còn nâng cao năng lực trinh sát kỹ thuật thông qua Bộ An ninh Quốc gia và tình báo quân sự", ông nhấn mạnh.

Cơ quan tình báo Hà Lan (AIVD) ngày 23/4 đã cảnh báo Trung Quốc là "một trong những mối đe dọa an ninh mạng lớn nhất" đối với đất nước này. Trước đó, tình báo Na Uy cũng cho biết các cơ quan tình báo Trung Quốc đang hoạt động rầm rộ trên khắp lục địa châu Âu, thực hiện gián điệp chính trị và công nghiệp, với không gian mạng đóng vai trò là cửa ngõ chính để thu thập thông tin.

Theo AIVD, Trung Quốc đang sử dụng không gian mạng để thu thập thông tin về các lĩnh vực then chốt như chính trị, công nghệ và cộng đồng người Hoa kiều. Mục đích của Trung Quốc được cho là nhằm thao túng các tiến trình chính trị của châu Âu, định hướng các nhà lãnh đạo và cử tri theo trật tự thế giới mới mà họ đang xây dựng.

Nguy cơ này càng trở nên rõ ràng hơn khi quan chức tình báo hàng đầu Vương quốc Anh tiết lộ rằng chỉ riêng tại Anh, các nhân viên tình báo Trung Quốc đã tiếp cận hơn 20.000 người để thu thập thông tin thông qua các nền tảng mạng xã hội như LinkedIn.

Ông Nicholas Eftimiades, cựu quan chức tình báo cấp cao Hoa Kỳ và hiện là thành viên nghiên cứu tại Viện Hội đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council), nhận định rằng Trung Quốc đang áp dụng chiến lược "chia để trị", nhằm ly gián châu Âu và Hoa Kỳ.

Tòa nhà Ủy ban Châu Âu tại Brussels, thủ đô của Bỉ. 

(Ảnh: EMMANUEL DUNAND/AFP/Getty Images)

EU đối mặt chia rẽ trong chiến lược đối phó với Trung Quốc

Sự chia rẽ trong cách tiếp cận Trung Quốc đang hiện hữu rõ rệt giữa các quốc gia thành viên của Liên minh châu Âu (EU). Trong khi Ủy ban Châu Âu (EC), cơ quan hành pháp của EU, theo đuổi chính sách "giảm thiểu rủi ro" từ Trung Quốc bằng cách cắt giảm sự phụ thuộc vào nước này, thì các thành viên chủ chốt như Pháp và Đức lại tỏ ra do dự trong việc cứng rắn với Bắc Kinh. Hungary thậm chí còn tìm cách tăng cường quan hệ với Trung Quốc.

Nắm bắt được sự rạn nứt này, Bắc Kinh đang tận dụng cơ hội để củng cố vị thế của mình tại châu Âu, bất chấp căng thẳng gia tăng liên quan đến lập trường của Trung Quốc về vấn đề Đài Loan và các động thái bành trướng ở Biển Đông.

Theo ông Matthew Brazil, đồng tác giả cuốn sách "Chinese Communist Espionage: An Intelligence Primer", đối với Bắc Kinh, việc theo dõi các chính sách liên quan đến Trung Quốc đang được thảo luận tại Anh và các nước EU hiện nay mang tầm quan trọng lớn hơn so với 10 năm trước.

Theo ông Brazil, nhà nghiên cứu tại Quỹ Jamestown ở Washington, việc Mỹ và các nước châu Á phản đối hành động của Trung Quốc ở Đài Loan và Biển Đông đã "đạt đến mức nghiêm trọng". Ông cảnh báo rằng sự tham gia của NATO vào vấn đề này sẽ chỉ khiến tình hình thêm phức tạp

Châu Âu: Mục tiêu gián điệp của Trung Quốc và mối đe dọa an ninh tiềm ẩn

Châu Âu đang trở thành tâm điểm trong chiến dịch gián điệp của Trung Quốc, do khu vực này là nơi sản xuất các công nghệ tiên tiến cho thiết bị an ninh và quân sự, có thể chuyển giao cho Đài Loan. Theo chuyên gia Schmitt-Eenboom, hoạt động gián điệp của Trung Quốc có thể "vô tình tiếp tay cho Bắc Kinh tái vũ trang", bởi họ không loại trừ khả năng sử dụng vũ lực để "thống nhất" với Đài Loan.

Gần đây, Đức đã bắt giữ 3 nghi phạm vì nghi ngờ bán công nghệ quân sự cho Trung Quốc.

Mục tiêu của gián điệp Trung Quốc không chỉ giới hạn ở công nghệ tiên tiến. Theo chuyên gia tình báo Stephan Blancke của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế RUSI (London), Ý là một ví dụ điển hình.

Việc Ý rút khỏi Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc dẫn đến sự gia tăng đáng kể hoạt động do thám của Trung Quốc nhắm vào nước này. Nguyên nhân là do những lời chỉ trích ngày càng gay gắt từ chính phủ và các tổ chức Ý đối với Bắc Kinh.

Mặc dù đã có các vụ bắt giữ và phản ứng gay gắt từ Trung Quốc (Đại sứ quán Trung Quốc tại Berlin bác bỏ các cáo buộc gián điệp, cho rằng đây là hành động "can thiệp chính trị nhằm bôi nhọ hình ảnh và danh tiếng của Trung Quốc"), các nhà quan sát dự đoán tình hình khó có thể thay đổi trong tương lai gần.

Mối quan hệ kinh tế đan xen khiến cả châu Âu và Trung Quốc đều khó có thể cắt đứt quan hệ. Trung Quốc phụ thuộc vào thị trường châu Âu, trong khi châu Âu cũng cần nguồn cung cấp hàng hóa và thị trường đầu tư từ Trung Quốc. Đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế nội địa suy yếu và quan hệ căng thẳng với Hoa Kỳ, Bắc Kinh càng cần duy trì quan hệ hợp tác với châu Âu.

Hành khách được nhìn thấy tại Sân bay Quốc tế Đại Hưng Bắc Kinh ở thủ đô của Trung Quốc vào ngày 28/4/2023. (Ảnh: Jade Gao/AFP qua Getty Images)

Hoạt động gián điệp tiềm ẩn rủi ro đối với du khách châu Âu

Mặc dù tiềm ẩn nguy cơ an ninh, hoạt động gián điệp thường ít có tác động trực tiếp đến cục diện quan hệ giữa các quốc gia. Theo ông Eftimiades, "các vụ án gián điệp hiếm khi dẫn đến thay đổi đáng kể trong quan hệ song phương".

Giáo sư Christian Schmidkonz, chuyên gia về kinh doanh khu vực châu Á-Thái Bình Dương tại Trường Kinh doanh Munich, cũng đồng tình với quan điểm này. Ông phân tích rằng do những người bị bắt giữ không phải là công dân Trung Quốc, Bắc Kinh có thể sẽ hạn chế phản ứng chính thức: "Việc chính phủ Trung Quốc can thiệp trực tiếp để bảo vệ họ là không cần thiết".

Tuy nhiên, du khách châu Âu đến Trung Quốc có thể phải đối mặt với những rủi ro an ninh nhất định. Chuyên gia Eftimiades cảnh báo về "khả năng Trung Quốc thực hiện các biện pháp trả đũa, bao gồm cả việc bắt giữ tùy tiện du khách châu Âu trên lãnh thổ Trung Quốc".

Một nhà tư vấn người Đức chuyên về các dự án liên quan đến Trung Quốc, giấu tên vì lý do an ninh, chia sẻ với Nikkei Asia rằng ông và những người trong lĩnh vực của mình cảm thấy nhẹ nhõm khi không có ai trong số những người mới bị bắt là công dân Trung Quốc.

Để củng cố lập luận, ông dẫn ra ví dụ về vụ bắt giữ hai nhà tư vấn người Canada tại Trung Quốc vào năm 2018, chỉ sau khi Canada bắt giữ Giám đốc tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu vì cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran. Cả hai người Canada này đã được trả tự do vào năm 2021 ngay sau khi bà Mạnh Vãn Chu được thả, mặc dù Bắc Kinh khẳng định hai vụ việc không liên quan.

"Trung Quốc nổi tiếng với các biện pháp trả đũa mạnh mẽ", nguồn tin cho biết, "và việc bắt giữ công dân Trung Quốc tại đây vì tội gián điệp chắc chắn sẽ dẫn đến việc bắt giữ công dân Đức ở Trung Quốc". Do đó, "tôi sẽ không bay đến Trung Quốc trong tương lai gần nếu những người bị bắt là công dân Trung Quốc".

Huyền Anh tổng hợp