Hoa Kỳ không cần kiềm chế Trung Quốc
Hoa Kỳ không cần kiềm chế Trung Quốc
THE NATIONAL INTEREST by John Mueller – November 25, 2022
Ba Sàm lược dịch
Vào năm 1990, nhà phân tích Strobe Talbott đã quan sát thấy rằng hệ thống của Liên Xô “đi vào suy thoái vì những biểu hiện bất cân xứng và khiếm khuyết trong cốt lõi của nó, chứ không phải vì bất cứ điều gì mà thế giới bên ngoài đã làm hoặc không làm hoặc đe dọa làm”. Đó là, các vấn đề mà Liên Xô phải đối mặt chủ yếu là kết quả trực tiếp của các chính sách đối nội và đối ngoại sai lầm và sẽ xảy ra, bất kể phương Tây theo đuổi chính sách nào.
Điều gì đó tương tự dường như đang xảy ra với Trung Quốc ngày nay. Khoảng một thập niên rưỡi trước, Trung Quốc bắt đầu rời bỏ cách tiếp cận chính sách đối ngoại mềm dẻo, một sự thay đổi mà nhà lãnh đạo khi đó của họ, Tập Cận Bình, đã chấp nhận và đẩy mạnh. Ngoài ra, đất nước này đã trở nên chuyên quyền hoàn toàn và ngày càng áp dụng nhiều biện pháp bóp nghẹt tư duy độc lập và nền kinh tế tư nhân. Kết quả là, nó đã đi vào, hoặc có thể sẽ sớm đi vào, một thời kỳ trì trệ kinh tế.
Điều này cho thấy rằng, mặc dù có thể có rất ít lý do để dự đoán sự sụp đổ như đã xảy ra với Liên Xô gần hai năm sau bài tiểu luận nói trên của Talbott, nhưng dường như Trung Quốc không thực sự là một mối đe dọa đáng kể. Còn ở mức độ mà Trung Quốc có thể được coi là mối đe dọa, thì những nỗ lực từ cái mà Talbott gọi là “thế giới bên ngoài” để ngăn chặn nó hầu như không cần thiết.
Đánh giá những thay đổi
Biểu hiện ban đầu của sự thay đổi là Trung Quốc trở nên “quyết đoán” hơn trong các vấn đề quốc tế khi nền kinh tế của nước này phát triển. Nhưng trên thực tế, chính sách mới không mang lại ảnh hưởng lớn hơn cho Trung Quốc, vì nước này thường tỏ ra nặng tay, thậm chí bắt nạt, khiến người dân và các chế độ trên khắp thế giới xa lánh, kể cả các nước láng giềng quan trọng như Nhật Bản, Hàn Quốc, Indonesia, Ấn Độ, và Châu Úc. Đặc biệt ấn tượng là kế hoạch quân sự hóa của Trung Quốc vào đầu năm nay trong chuyến thăm ngắn tới Đài Loan của Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi. Sự kiện này không chỉ nâng cao nhận thức ở Đài Loan về quốc phòng, mà còn truyền cảm hứng cho một cuộc diễu hành các chuyến thăm Đài Loan của các nghị sĩ từ khắp nơi trên thế giới, mong muốn bày tỏ sự ủng hộ của họ.
Một cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn để tăng vị thế và ảnh hưởng, là Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, cũng không khá hơn bao nhiêu. Tập đã tuyên bố một cách khoa trương rằng đây là “một dự án của thế kỷ” khi cho phép khoản vay trị giá 75 tỷ đô la vào năm 2016, nhưng nhiều khoản vay trong số này đã được chứng minh là sai lầm về mặt kinh tế và ngân sách đã bị cắt giảm xuống còn 4 tỷ đô la vào năm 2019. Elizabeth Economy [thành viên cấp cao tại Viện Hoover thuộc Đại học Stanford và thành viên cấp cao về Nghiên cứu Trung Quốc tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại] cũng chỉ ra rằng đã có phản ứng dữ dội và rằng “những câu chuyện về tham nhũng và bê bối của Trung Quốc với các dự án cơ sở hạ tầng đang góp phần làm gia tăng tâm lý bài Trung”.
Hoàn toàn không rõ ràng rằng những nỗ lực này cấu thành hoặc từng cấu thành một kế hoạch của Trung Quốc nhằm “thống trị thế giới”, như một tiêu đề của Washington Post đã từng đặt, một phần vì chúng phải đi kèm với hành vi, phù hợp với những gì đã từng xảy ra từ xa xưa. Nhưng ở mức độ mà những nỗ lực này được thiết kế để nâng cao hình ảnh của Trung Quốc và gia tăng ảnh hưởng của nó, thì chúng đã là một thất bại rất đáng kể.
Đồng thời, Trung Quốc tiếp tục theo đuổi một bước chuyển mạnh mẽ hướng tới một nền kinh tế chỉ huy [kinh tế kế hoạch], trong đó các doanh nghiệp nhà nước kém hiệu quả được ưu tiên hơn các doanh nghiệp tư nhân hoạt động hiệu quả và trong đó, trên hết, là sự thống trị của Đảng Cộng sản độc tài, lỗi thời, dưới sự cai trị của một người, được đặc quyền hơn là tăng trưởng kinh tế..
Trong vài thập niên, Trung Quốc đã trải qua một mức độ phát triển kinh tế đáng kể. Sự gia tăng này rất ấn tượng một phần vì Trung Quốc bắt đầu từ tầm mức thấp kém do các chính sách tai hại của Mao Trạch Đông. Với chính sách được đưa ra thay thế cho chủ nghĩa Mao, sự trỗi dậy của Trung Quốc nhìn chung được phần còn lại của thế giới hoan nghênh và tạo điều kiện thuận lợi, và nó đi kèm với điều mà Fareed Zakaria gọi là “danh tiếng khó kiếm được như là một tay người chơi thông minh, ổn định và hiệu quả trên trường thế giới.” Trong quá trình này, Trung Quốc đã vươn lên vị trí thứ hai hoặc thậm chí đứng đầu thế giới về tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Mặc dù điều này khiến một số người gán cho nước nó là “siêu cường”, nhưng đó là thứ hạng mà Trung Quốc, do có dân số khổng lồ, trước đây đã nắm giữ trong gần hai thiên niên kỷ qua. Ngược lại, xét về GDP bình quân đầu người, Trung Quốc đứng ở vị trí thứ 78—tương đương với Cộng hòa Dominica.
Trong một cuốn sách gần đây, chuyên gia về Trung Quốc Susan Shirk đã khảo sát chi tiết về việc Trung Quốc đã “làm chệch hướng” sự trỗi dậy của mình trong thập niên rưỡi qua như thế nào. Cuốn sách có tựa đề, Overreach [Quá tầm với], một từ mà, như bà lưu ý, có hàm ý mạnh mẽ về sự thất bại do bản thân gây ra: “đánh bại chính mình bằng cách cố gắng làm hoặc đạt được quá nhiều” hoặc “đi quá mức theo cách mà bản thân phải trả giá đắt”. Trong trường hợp này, Trung Quốc đã mở rộng đáng kể ngân sách quân sự của mình và ngày càng áp dụng chính sách kinh tế và đối ngoại “chiến lang”, như bà lưu ý, đã gây ra “phản ứng phòng thủ từ các quốc gia khác bằng cách gây tổn hại và báo động cho họ”. Hoặc, như Zakaria nói với một cảm giác thất vọng tương tự, các chính sách của Trung Quốc là một loạt “những cú tự đá vào lưới nhà”.
Nhìn chung, các chính sách bị thay đổi cũng dẫn đến, hoặc đang dẫn đến triển vọng trì trệ nghiêm trọng và kéo dài trong nền kinh tế Trung Quốc, mặc dù các nghiên cứu đã không thống nhất về việc liệu Trung Quốc hiện đang bước vào tình trạng đó, đã ở trong đó mười năm hay sẽ bắt đầu như vậy trong một thập niên nữa hoặc lâu hơn. Các vấn đề bao gồm nợ tăng, năng suất giảm, dân số già đi nhanh chóng, báo cáo thống kê gian lận, chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch, tham nhũng tràn lan, suy thoái môi trường, kìm hãm các quyền tự do dân sự (người ta có thể bị phạt tù vì “chọc phá và gây rối”), và một chính sách rộng lớn về kiểm duyệt trên Internet. Theo như tài liệu của Shirk, những phát triển như vậy phần lớn không phải do âm mưu của nước ngoài, mà là do những thay đổi trong quy trình và áp lực nội bộ.
Vẫn còn quá sớm để khẳng định chắc chắn, nhưng có vẻ như một trong những dự án lớn trong nước của Tập Cận Bình, là “Zero Covid,” cũng có thể gặp rắc rối lớn.
Đánh giá mối đe dọa
Có những lo ngại về kinh tế khi Trung Quốc tìm cách thiết lập một đế chế kinh tế công nghệ cao, trốn tránh các quy tắc quốc tế, đánh cắp bí mật và khai thác dữ liệu. Nhưng điều này cũng có thể bị cắt xén khi nền kinh tế của nó trì trệ và đặc biệt là khi thế giới áp dụng các biện pháp đối phó – một quá trình mà, như Andrew Odlyzko của Đại học Minnesota đã chỉ ra, đang được diễn ra tốt đẹp.
Từ góc độ quân sự hoặc địa chính trị, một số người lập luận rằng Trung Quốc, quốc gia đang mở rộng quân đội và có thể tiếp tục làm như vậy ngay cả khi nền kinh tế của họ trì trệ, có ba mục tiêu: chiếm Đài Loan (có thêm 20 triệu công dân mới cực kỳ thù địch), để kiểm soát các vùng biển xung quanh nó, và có lẽ để thiết lập một số loại “ưu thế” trong khu vực như một bàn đạp cho quyền lực toàn cầu.
Ngay cả khi được kết hợp với nhau, những mục tiêu này hầu như không gợi ý một mối đe dọa nào kiểu như chủ nghĩa phát xít. Hơn nữa, bằng cách gây áp lực kinh tế và tham gia vào hành động hiếu chiến kiểu “chiến lang”, những nỗ lực của Trung Quốc nhằm đạt được hai mục tiêu cuối cùng, như đã lưu ý, chủ yếu tạo ra sự thù địch và suy giảm nghiêm trọng ảnh hưởng của nước này trong khu vực.
Và, ngoài hành vi quấy rối, có khả năng là việc tiếp quản Đài Loan – trừ khi người Đài Loan, nơi có GDP bình quân đầu người gần gấp ba so với đại lục, vui vẻ chào đón những kẻ xâm lược – đã bị ngăn chặn bởi các đợt triển khai quân hiện tại. Điều này là do một cuộc chinh phục bằng quân sự thực sự sẽ rất có thể đem tới tình trạng không an toàn, làm đình đốn cho Trung Quốc một khi phải vượt qua Trân Châu Cảng về quy mô, bằng cách dội hàng nghìn tên lửa không chỉ vào Đài Loan mà còn vào các căn cứ và tàu quân sự của Mỹ ở Nhật Bản và đảo Guam – một công việc to lớn, tốn kém và về cơ bản là vô lý. Một tuyên bố độc lập chính thức của Đài Loan có thể giải phóng những đam mê phi lý ở Trung Quốc, nhưng nếu như họ không làm như vậy, thì Trung Quốc dường như vẫn hài lòng một cách hợp lý với sự sắp đặt hiện tại.
Tập cũng muốn vượt qua điều mà ông và những người Trung Quốc khác coi là những nỗi nhục nhã trong quá khứ—những nỗi nhục phải quay trở lại cuộc chiến tranh nha phiến năm 1839. Điều đó dường như không phải là một mối đe dọa, và ở một mức độ đáng kể, nó có vẻ hợp lý đối với các quốc gia khác, bao gồm cả Hoa Kỳ , để chấp nhận, và thậm chí phục vụ cho những mục tiêu phù phiếm và mang tính trang điểm như vậy. Rốt cục, Hoa Kỳ liên tục tuyên bố mình là một quốc gia không thể thiếu (có nghĩa là tất cả các quốc gia khác đều không cần thiết). Nếu nó có thể chìm đắm trong những câu thần chú tự cao tự đại, trẻ con, về cơ bản là vô nghĩa và rõ ràng là ngu xuẩn, thì tại sao các quốc gia khác lại bị từ chối cơ hội cho việc khua chiêng gõ mõ vụn vặt tương tự?
Nếu Trung Quốc khao khát những ảo tưởng tự phụ về việc trở thành một tay chơi lớn, thì điều đó không đáng lo ngại. Và tỷ lệ thành công của nó khó có thể tốt hơn tỷ lệ thành công của Hoa Kỳ “bá quyền” chẳng hạn, ví như đã cố gắng không thành công để buộc Cuba phải răm rắp tuân phục trong hơn 60 qua (một chính sách đã bị hầu hết các quốc gia khác trên hành tinh lên án), ngay cả khi không thể ngăn chặn việc nhập khẩu ma túy và nhập cư bất hợp pháp. Hơn nữa, những thất bại quân sự tồi tệ của nó ở Việt Nam, Somalia, Iraq, Libya và Afghanistan khó có thể truyền cảm hứng cho kẻ khác bắt chước.
Kết luận
Tập Cận Bình dường như đã thành thạo trong việc tiến tới chế độ cai trị một người mà không bị thách thức ở Trung Quốc, và đặt mình vào trung tâm của một xã hội chỉ có tụng ca và tuân thủ. Tuy nhiên, ông ta dường như đang làm sai mọi thứ. Do đó, trong các trường hợp, các chính sách ngăn chặn hiếm khi được yêu cầu. Giải pháp thay thế là chờ đợi (có lẽ trong một thời gian rất dài) để Trung Quốc dịu lại và quay trở lại đường lối cũ, trong khi thận trọng thu lợi từ quy mô kinh tế của Trung Quốc ở mức độ có thể, duy trì vở hài kịch kéo dài hàng thập niên, trong đó Đài Loan vẫn độc lập nhưng miễn là nó không nói như vậy, và có thể định kỳ đưa ra các tố cáo về các quyền tự do dân sự ở Trung Quốc. Ở mức độ mà các chính sách của Trung Quốc là một phản ứng đối với những gì họ coi là sự khiêu khích thù địch của phương Tây, và đặc biệt là của Hoa Kỳ, thì việc khuyến khích hoặc bào chữa cho chính sách đó của họ sẽ được nới lỏng.
Napoléon đã từng nói, “Đừng bao giờ ngắt lời kẻ thù của bạn khi hắn đang phạm sai lầm.” Mặc dù không rõ liệu Trung Quốc có nên bị coi là “kẻ thù” hay không, nhưng quan điểm cơ bản dường như được áp dụng trong trường hợp này.
Ba Sàm lược dịch
.png)
Nhận xét
Đăng nhận xét