Putin thay ngựa giữa dòng, báo hiệu điềm xấu

Putin thay ngựa giữa dòng, báo hiệu điềm xấu

Thiếu niên ở thành phố Lviv phía tây Ukraine in ảnh Vladimir Putin dùng làm bia tập bắn. Hôm thứ Tư 11-1-2023 Putin đã thay tướng chỉ huy mặt trận Ukraine sau khi quân Nga chịu nhiều thảm bại. Ảnh Artur Widak/NurPhoto via Getty Images

Hiếu Chân

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã quyết định thay tướng chỉ huy cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine – hiện đã kéo dài hơn 11 tháng mà không đạt được những mục tiêu mà Moscow đề ra. Hành động thay ngựa giữa dòng cho thấy Nga sẽ sớm đi tới một kết cục không như họ mong muốn.

Theo thông báo của Bộ Quốc phòng Nga  hôm thứ Tư 11 tháng Giêng 2023 , tướng Valery V. Gerasimov sẽ thay tướng Sergei Surovikin đảm trách cuộc chiến ở Ukraine chỉ ba tháng sau khi ông Surovikin nhận nhiệm vụ chỉ huy chiến trường. Tướng Gerasimov không phải là cái tên xa lạ; ông ta là  một đồng minh lâu đời của Điện Kremlin, từng là Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga từ năm 2012. Ông Gerasimov cũng suýt bỏ mạng hồi giữa năm nếu Mỹ không can thiệp kịp thời, ngăn chặn pháo binh Ukraine giội tên lửa xuống một tiền đồn của quân Nga khi họ được tình báo Mỹ cho biết tướng Gerasimov sẽ có mặt tại đó. 

Đây là lần thay tướng chỉ huy thứ hai của Nga trong vòng ba tháng qua.

Ngay khi phát động cuộc xâm lược Ukraine vào tháng Hai 2022, ông Putin và Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đã cử tướng Gerasimov làm tư lệnh “chiến dịch quân sự đặc biệt”, với dự tính cuộc chiến sẽ nhanh chóng kết thúc sau khi quân Nga chiếm thủ đô Kyiv trong vòng ba ngày đến một tuần lễ. Chiến dịch tấn công Kyiv từ hướng bắc đã thất bại thảm hại, hàng ngàn binh sĩ và hàng trăm xe tăng bị tiêu diệt, tướng Gerasimov buộc phải rút quân và dồn lực lượng Nga tấn công Ukraine từ hướng đông, tập trung ở vùng Donbass giáp với Nga là nơi lực lượng ly khai của hai tỉnh Lugansk và Donetsk đã nổi dậy chống chính quyền trung ương Ukraine suốt chín năm qua.

Xe tăng và vũ khí Nga bị Ukraine thu giữ trong cuộc chiến bảo vệ thủ đô Kyiv được trưng bày trên đường phố cho người Ukrainians thưởng lãm. Ảnh Maxym Marusenko/NurPhoto via Getty Images

Việc chuyển hướng tấn công sang miền đông cuối cùng đã giúp quân Nga chiếm được một số vùng đất trong vùng Donbass, chiếm các thành phố có tầm quan trọng về chiến lược như Melitopol, Mariupol…và mở được một hành lang ven biển Azov, nối nước Nga với bán đảo Crimea bằng đường bộ. Nhưng quân Nga đã phải trả cái giá khủng khiếp về sinh mạng và vũ khí, đếm mức Putin phải thực hiện lệnh động viên một phần thanh niên Nga để bổ sung cho đội quân xâm lược bị hao hụt quá lớn.

Rồi từ cuối mùa hè quân Ukraine phản công mạnh. Với những vụ khí tối tân nhận được từ phương Tây, quân Ukraine đã giành lại được nhiều vùng lãnh thổ bị chiếm đóng, buộc quân Nga phải rút lui ở những vị trí chiến lược quanh vùng Kharkiv – thành phố lớn thứ hai của Ukraine, và thành phố Kherson ở miền Nam. Quân Ukraine còn giáng những đòn bất ngờ như đánh chìm soái hạm Moskva của hải quân Nga trên Biển Đen, pháo kích làm hư hại nặng cây cầu huyết mạch qua eo biển Kerch tới Crimea. Khi cục diện chiến trường chuyển sang hướng bất lợi cho Nga, vào tháng Mười năm ngoái tướng Gerasimov bị Putin rút về hậu cứ và cử tướng Surovikin lên thay.

Sergei Surovikin khét tiếng là viên tướng tàn ác, từng san bằng một số thành phố nổi dậy của Syria trong cuộc nội chiến đẫm máu ở đất nước Trung Đông này. Nhận nhiệm vụ tư lệnh mặt trận Ukraine, Surovikin thay đổi chiến thuật: Ông ta tổ chức cuộc rút quân khá trật tự ra khỏi Kherson, đào hầm hào cố thủ để ngăn chặn đà tiến của quân Ukraine và đặc biệt ông ta mở chiến dịch pháo kích vào các công trình điện năng của Ukraine, từ các nhà máy điện, mạng lưới truyền tải điện cho tới hệ thống cung cấp nước và hơi sưởi ấm. Ông ta sử dụng mọi thiết bị bay mà quân Nga có được, từ hỏa tiễn hành trình, phi cơ ném bom đến phi cơ không người lái cảm tử mua được từ Iran. Nhiều thành phố của Ukraine ở miền Trung và miền Tây, cách xa chiến tuyến hàng trăm dặm, thậm chí giáp biên giới Ba Lan, cũng không thoát khỏi cơn mưa hỏa tiễn của quân Nga. Ý đồ của Surovikin là dùng mùa đông làm một thứ vũ khí – khi người dân Ukraine không có điện, hơi ấm, thực phẩm trong cảnh băng giá thì ý chí chiến đấu của họ sẽ bị bẻ gãy, Ukraine sẽ phải chấp nhận những yêu sách lãnh thổ của Nga. 

Tấn công dân thường không vũ khí và các cơ sở dân sự của đối phương là một tội ác chiến tranh, một thủ đoạn đê tiện mà những người tự trọng không bao giờ làm, nhưng Surovikin thì bất chấp, miễn sao ông chủ Điện Kremlin hài lòng là được.

Nhưng Surovikin không tính được sự kiên cường của người Ukraine và sự yểm trợ quốc tế mà họ nhận được. Ba tháng pháo kích liên tục vào các thành phố và mạng lưới điện chẳng những đã không khuất phục được người Ukraine mà còn làm cạn kiệt nhanh chóng kho hỏa tiễn và máy bay không người lái của Nga.

Tối giao thừa 2022-2023 Người dân thủ đô Kyiv tụ tập quanh cây thông trang trí theo màu cờ Ukraine để đón mừng năm mới trong lúc quân Nga vẫn tiếp tục pháo kích vào thành phố làm mất điện và nước nhiều khu vực. Ảnh Spencer Platt/Getty Images

Trong thời gian này, quân Ukraine còn tiến chiếm thêm nhiều vị trí thuộc tỉnh Kherson và vùng Donbass, liên tục tấn công các mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ Nga và gây cho quân Nga những thiệt hại đáng kể. Vụ pháo kích bằng hỏa tiễn tầm xa HIMARS của quân Ukraine vào một điểm tập trung quân Nga ở thành phố Makiivka trong vùng Donbass vào ngày đầu năm mới 2023 là một thất bại như thế: Bộ Quốc phòng Nga thừa nhận co 89 binh sĩ thiệt mạng nhưng phía Ukraine cho rằng có không dưới 400 tân binh Nga đã bị giết.

Một số nhà bình luận về chiến sự của Nga đánh giá Surovikin là viên tướng tàn bạo nhưng làm việc hiệu quả; thực tế chiến trường cho thấy nhận định đó không hẳn đúng. Bây giờ thì tướng Gerasimov đã quay lại vị trí tư lệnh mặt trận Ukraine của Nga, Surovikin chỉ trở thành một trong ba phó tướng của Gerasimov.

Về hành động thay tướng mới của Putin, một báo cáo tình báo của Bộ Quốc phòng Anh bình luận đó “là sự thừa nhận rõ ràng rằng chiến dịch đã không đạt những mục tiêu chiến lược của Nga”, đồng thời lưu ý nó đang gây “bất mãn sâu sắc” trong giới thượng lưu hiếu chiến và theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan ở Nga, “những người ngày càng đổ lỗi cho Gerasimov đã điều hành tồi tệ cuộc chiến tranh” trong suốt 11 tháng qua.

Dara Massicot, một nhà phân tích chính sách cao cấp của RAND Corporation – tổ chức nghiên cứu chiến tranh nổi tiếng ở Washington, bình luận: “Họ [người Nga] đã cách chức một người có năng lực và thay bằng một kẻ bất tài nhưng tỏ ra trung thành. Cho dù chuyện gì đang xảy ra ở Moscow nó cũng cho thấy họ đã mất liên hệ với thực tế đang diễn ra trên mặt trận Ukraine”.

Và đó có thể là điềm báo ngày thất bại của Nga không còn xa.

Hiếu Chân