Căn cứ Hải quân Ream ở Campuchia là con ngựa (nằm vùng) của thành Troy?

Căn cứ Hải quân Ream ở Campuchia
là con ngựa (nằm vùng) của thành Troy?

Tác giả: Andy Wong Ming Jun 

Biên dịch: Nguyễn Khoa Thái Anh

Bước đột phá mới nhất của Trung Quốc nhằm xây dựng sự hiện diện ở Biển Đông, mở rộng mức sử dụng hàng hai với Căn cứ Hải quân Ream ở Campuchia, một phần trong chiến lược “Chuỗi ngọc trai” nhằm khẳng định mình là một cường quốc hàng hải biển xanh có khả năng thách thức Mỹ, đang làm tăng thêm mối lo ngại về sự hung hăng ngày càng lấn chiếm của hải quân Bắc Kinh. Các ví dụ trước đây bao gồm các cảng Gwadar ở Pakistan và Hambantota ở Sri Lanka, cả hai đều nằm trên Ấn Độ Dương, phần lớn được tài trợ và/hoặc kiểm soát bởi các công ty nhà nước Trung Quốc.

Trên thực tế, người dân Campuchia bản địa đã nhận xét về sự hiện diện của Trung Quốc ngày càng gia tăng xung quanh căn cứ khi việc xây cất tăng cường trong năm qua. Các quan chức Việt Nam cũng mô tả sự gia tăng đột ngột trong hoạt động di chuyển nhân sự và thiết bị của Trung Quốc đến Ream kể từ tháng 4, cho thấy tổng thể ảnh hưởng của Trung Quốc tại Campuchia ngày càng gia tăng. Điều đó không chỉ khiến Mỹ mà cả các nước láng giềng của Campuchia như Thái Lan và Việt Nam chú ý. Đối với Thái Lan, sự hiện diện tiềm năng của Trung Quốc tại Ream có thể cho phép Trung Quốc triển khai sức mạnh cưỡng bức trực tiếp ngay cửa trước của nước này. Quan trọng hơn đối với Việt Nam, sự hiện diện quân sự của Trung Quốc tại Ream trong tương lai có thể đe dọa vị trí phòng thủ của nước này từ phía nam trong một thế gọng kìm với lực lượng hải quân và không quân Trung Quốc khởi sự từ đảo Hải Nam ở phía bắc.

Việc xây dựng cơ sở hạ tầng quân sự và dân sự khác trên Biển Đông đã gióng lên hồi chuông cảnh báo ở các quốc gia ven biển, như việc Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. hồi đầu tháng này đã công khai kêu gọi Malaysia và Việt Nam thảo luận về một bộ quy tắc ứng xử riêng liên quan đến Biển Đông và trích dẫn hành vi “hung hãn” của Trung Quốc và căng thẳng leo thang đòi hỏi Philippines phải hợp tác với các đồng minh và láng giềng để duy trì hòa bình. Marcos cho biết tình hình hiện nay “nghiêm trọng hơn” trong một hội nghị ở Hawaii.

Trong khi trước đây, các yêu sách cạnh tranh giữa các quốc gia ven biển đã cản trở họ trong nỗ lực hợp tác với nhau, điều đó có thể thay đổi khi Trung Quốc tăng thêm số lượng đảo nhỏ mà nước này đang xây cất ở Biển Đông. Vào tháng 10, Bắc Kinh đã gia tăng mối lo ngại khi tung ra một bản đồ “đường 10 đoạn” tuyên bố chủ quyền lãnh hải nhiều hơn cả “đường chín đoạn” năm 1947, không chỉ kéo dài hơn vào Biển Đông mà còn cả vùng biển xung quanh khu vực Arunachal Pradesh của Ấn Độ.

“Trong những tháng gần đây, các cuộc xâm nhập của Trung Quốc đã gia tăng cả về quy mô và cường độ; nhiều sự cố như vậy được che đậy để không tạo thêm căng thẳng với Trung Quốc”, một cựu quan chức ngoại giao cấp cao trong khu vực yêu cầu giấu tên cho biết. “Kết quả là, Malaysia đang tìm kiếm mọi thỏa thuận khác với cả các nước láng giềng và với Mỹ, Nhật Bản, Australia, v.v. Trong chuyến thăm Nhật Bản gần đây, nhiều thời gian được dành để thảo luận về mối đe dọa của Trung Quốc. Cũng có ý kiến cho rằng ASEAN có thể không phải là phương tiện tốt nhất để thảo luận về các yêu sách hàng hải của Trung Quốc vì Campuchia và Lào đã trở thành ủy nhiệm của Trung Quốc. Ngoài ra, cả hai quốc gia này đều không có da thịt trong cuộc chơi này. Có lẽ đã đến lúc tất cả các quốc gia trong khu vực đang phải đối mặt với thách thức chung từ Trung Quốc phải liên kết với nhau ít nhất là trong một nhóm lỏng lẻo và không chính thức.”

Sự tham gia của Trung Quốc vào việc xây dựng Ream khiến nơi đây trở thành căn cứ quân sự nước ngoài thứ hai của Bắc Kinh, căn cứ đầu tiên được thành lập tại Djibouti ở vùng Sừng Phi châu vào năm 2017. Hình ảnh vệ tinh trong 18 tháng qua đã phát hiện ra rằng Ream đã chứng kiến việc bổ sung không chỉ một bến tàu đủ dài để neo bến một tàu sân bay, nhưng cũng đồng thời xây dựng một ụ tàu lớn trên vùng đất khai khẩn ở phần phía nam của căn cứ. Phân tích hình ảnh vệ tinh nguồn mở sâu hơn của Tom Shugart, một nhà phân tích quốc phòng cấp cao tại Trung tâm An ninh Mới của Hoa kỳ, chỉ ra rằng việc rà phá và làm đường đáng kể đã được thực hiện trong khu vực dành riêng cho quân đội Trung Quốc sử dụng để cho phép triển khai Các hệ thống tên lửa phòng không tầm xa dẫn đường bằng radar cũng được thấy tương tự trong các lưới phòng không phía trên các căn cứ hải quân của Trung Quốc như Yalong ở đảo Hải Nam.

Từ lâu ai cũng thấy được mặc cảm thiếu an ninh hàng hải của Trung Quốc, và đó chính là động lực phát triển quân đội của nước này trong hai thập kỷ qua. Với nền kinh tế chủ yếu dựa vào xuất khẩu và sự phụ thuộc nặng nề vào năng lượng nhập khẩu từ Trung Đông thông qua các tuyến đường biển xuyên qua Ấn Độ Dương và Biển Đông, Trung Quốc có nhu cầu an ninh cấp bách để bảo vệ và thể hiện sức mạnh hải quân trên biển cả. Để bù đắp cho việc thiếu năng lực hải quân biển xanh thực sự đòi hỏi phải triển khai liên tục các lực lượng hải quân ở xa đất liền Trung Quốc, Trung Quốc đã và đang dần tạo dấu ấn ảnh hưởng của mình ngày càng nhiều đối với nhiều hải cảng trên khắp thế giới mà về mặt lý thuyết có thể cho phép nước này cử các tàu hải quân của mình được triển khai về phía trước một cách hiệu quả mà không cần ràng buộc hậu cần buộc họ phải hoạt động ngoài các cảng ở Trung Quốc đại lục.

Có những quan điểm trái ngược nhau về thực lực quan trọng của Căn cứ Hải quân Ream mà Trung quốc đang can dự. Một số người tin rằng Ream có giá trị chiến lược hạn chế do vị trí địa lý của nó trên bờ biển Campuchia, khiến nó trở thành một ngõ cụt hàng hải ở Vịnh Thái Lan, khiến nó có giá trị gia tăng hạn chế đối với việc triển khai sức mạnh hải quân của Trung Quốc khi nước này đã có sẵn nhiều căn cứ hải quân trên đảo Hải Nam không quá xa có khả năng tiếp cận trực tiếp tới Biển Đông, nơi Hải quân Nhân dân Trung quốc có nhiều tranh chấp lãnh thổ với các nước láng giềng khác trong khu vực.

Hơn nữa, mặc dù sự thật là bến tàu mới được xây dựng tại Ream là loại chỉ thấy ở căn cứ nước ngoài khác của Trung Quốc tại Djibouti và về mặt lý thuyết đủ dài để neo bến bất kỳ tàu sân bay hoặc tàu tiếp tế hải quân nào của Trung Quốc, nhưng việc thiếu các cơ sở vật chất hiện đại và đáng kể. Các cơ sở neo bến và trên cạn cùng với vùng nước nông xung quanh Ream sẽ khiến tính thực tế của việc triển khai như vậy trở nên đáng nghi ngờ. Một số chuyên gia cũng chỉ ra vị trí gần của Ream với Căn cứ Hải quân Changi của Singapore, nơi Hải quân Mỹ có cả sự hiện diện về hoạt động hải quân cũng như hậu cần, có thể dễ dàng bóp nghẹt bất kỳ tàu hải quân Trung Quốc nào ở Ream nếu xung đột nổ ra.

Về phía người Trung Quốc và Campuchia, cả hai bên đã kịch liệt phủ nhận rằng căn cứ hải quân Ream là căn cứ quân sự bí mật ở nước ngoài của Trung Quốc bằng cách nhắc lại hiến pháp Campuchia cấm các căn cứ quân sự nước ngoài được xây dựng trên đất Campuchia.

Tuy nhiên, những diễn biến mới nhất xung quanh Ream dường như cho thấy hoàn cảnh đang thay đổi nhanh chóng, cho phép căn cứ hải quân ngày càng trở nên khả thi như một căn cứ hải quân ở nước ngoài của Trung Quốc trên thực tế. Đầu tiên, hình ảnh do vệ tinh mới nhất cho thấy việc xây dựng một ụ tàu lớn vượt xa bất kỳ tàu hải quân nào hiện đang được Hải quân Campuchia vận hành, đặt ra câu hỏi về người hưởng lợi thực sự từ tiện ích của cơ sở đó. Thứ hai, Sân bay Quốc tế Dara Sakor gần đó, hiện được cho là vẫn đang được xây dựng và do Trung Quốc tài trợ, có đường phi đạo bất thường dài hơn 3.000 mét dành cho khu vực xa xôi và dân cư thưa thớt, điều mà các nhà phân tích quân sự Mỹ nghi ngờ là có mức sử dụng hàng hai thuận tiện. – nhằm mục đích tiếpnhận máy bay quân sự Trung Quốc.

Cuối cùng, vào tháng 4, chính phủ Campuchia bất ngờ công bố kế hoạch phát triển các hệ thống radar phòng không và hải quân mới gần căn cứ hải quân trong Công viên Quốc gia Ream. Vào tháng 9, chính phủ cũng thuận tiện chấp nhận nhận hệ thống phòng không tầm trung và tầm xa KS-1C đầu tiên do Trung Quốc sản xuất. Trong khi việc lắp đặt hệ thống phòng không mới do Campuchia đề xuất vẫn chưa thực sự thành hiện thực, hình ảnh vệ tinh mới nhất cho thấy việc dọn dẹp và làm đường trong khu vực nằm trong nửa căn cứ hải quân của Trung Quốc tương tự như việc lắp đặt hệ thống phòng không trên các căn cứ hải ngoại khác của Trung Quốc ở khu vực Biển Đông cho thấy điều này. khả năng Lực lượng Không quân PLA sẽ có thể triển khai các tài sản phòng không của riêng mình thông qua ủy quyền của Campuchia, nếu không thực hiện điều đó một cách thẳng thừng bất cứ lúc nào.

Tác giả: Andy Wong Ming Jun - Biên dịch: Nguyễn Khoa Thái Anh